Tại sao hầu hết động vật là côn trùng ?

Thứ năm - 18/09/2025 05:59

Dù bò, bay, nhảy, ngọ nguậy hay trườn, côn trùng đều hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ: Chúng duy trì đất khỏe mạnh, tái chế chất dinh dưỡng, thụ phấn cho hoa và cây trồng, và kiểm soát sâu bệnh, là một phần của chu trình sinh thái lành mạnh.

Côn trùng chiếm 75% tổng số loài động vật mà các nhà khoa học đã đặt tên và mô tả (có số lượng loài nhiều hơn bất kỳ nhóm động vật nào khác) và hầu hết các loài côn trùng này đều có cánh, là lớp động vật không xương sống duy nhất có cánh. Chìa khóa thành công của côn trùng là khả năng sống sót trên cạn và bay lên không trung, đã được chứng minh là động vật chân khớp thành công nhất.

Lớp Côn trùng. Những loài động vật vô cùng đa dạng này đã chinh phục mọi môi trường trên Trái Đất, ngoại trừ các vùng cực băng giá ở độ cao lớn nhất và gần các núi lửa đang hoạt động. Côn trùng đã thích nghi tốt với môi trường trên cạn, đòi hỏi sinh vật phải ngăn ngừa tình trạng mất nước quá mức từ cơ thể. Côn trùng đã giải quyết vấn đề này bằng cách thay đổi nhiều khía cạnh về cấu trúc, sinh lý và tập tính của chúng. Ví dụ, bộ xương ngoài của côn trùng có một lớp ngoài đặc biệt, gọi là lớp biểu bì, không thấm nước. Ngoài ra, côn trùng đã phát triển những giải pháp độc đáo cho áp lực hô hấp, bài tiết chất thải mà không mất quá nhiều nước và di chuyển trên cạn.

Sự tiến hóa của cánh là chìa khóa hiển nhiên cho sự thành công và đa dạng của côn trùng, bởi vì hầu hết côn trùng có thể phân tán rộng rãi và thoát khỏi những thay đổi bất lợi của môi trường. Phần lớn thành công của chúng đến từ khả năng bay là một phương tiện để thoát khỏi kẻ thù và cho phép côn trùng xâm chiếm những môi trường mới, nơi chúng có thể khai thác nguồn thức ăn mới.

Nghiên cứu cho thấy dưới 1% các loài côn trùng được coi là có hại cho sức khỏe, nhà cửa, động vật, thực phẩm và cảnh quan (như rệp và châu chấu) (Hill, Dennis 1997 Tầm quan trọng kinh tế của côn trùng). Côn trùng có ích được tìm thấy trong nhiều bộ côn trùng bao gồm ong bắp cày xã hội và đơn độc, ong bắp cày ký sinh và ong (Hymenoptera) như ong bắp cày ký sinh, ong bắp cày ăn thịt, ong; Coleoptera (bọ cánh cứng); Hemiptera (bọ thật); Lepidoptera (bướm và ngài) và Diptera (ruồi). Côn trùng có ích giúp ích bằng cách săn mồi hoặc ký sinh trên các loài côn trùng gây hại và cũng thụ phấn cho cây. Côn trùng đóng một vai trò rất quan trọng trong mạng lưới sự sống, trong mọi môi trường. Chúng thụ phấn cho thực vật có hoa, là nguồn thức ăn cho động vật ăn côn trùng, tham gia tích cực vào chu trình tuần hoàn vật chất trong quá trình phân hủy thực vật và động vật. Côn trùng còn mang lại lợi ích kinh tế rất lớn cho con người. Những sản phẩm nổi bật có nguồn gốc côn trùng như mật ong, tơ tằm, cánh kiến đỏ, côn trùng làm thức ăn như trứng kiến, cào cào, châu chấu,.... mang lại giá trị kinh tế to lớn cho người dân bản địa cũng như hoạt động trao đổi thương mại. Theo ước tính của FAO, có tới hơn 900 loài côn trùng ăn được đang được tiêu thụ trên khắp thế giới và chúng hiện là một khẩu phần giàu dưỡng chất trong chế độ ăn của nhiều quốc gia.

Bảo tồn côn trùng có ích là trách nhiệm của tất cả mọi người. Đa dạng sinh học và các hoạt động bảo tồn là chìa khóa cho một môi trường lành mạnh và giảm thiểu sự suy giảm côn trùng có ích và loài thụ phấn.

• Bảo tồn đa dạng sinh học: Một cảnh quan đa dạng tự nhiên sẽ ngăn chặn sự bùng phát của dịch bệnh và sâu bệnh. Các loài côn trùng có lợi (như bọ cánh ren và bọ rùa) săn bắt các loài gây hại không mong muốn. Đất khỏe mạnh hỗ trợ sức khỏe và khả năng kháng bệnh của cây, từ đó tạo ra các sản phẩm có chất lượng tốt.
• Phục hồi thảm thực vật bản địa: Cân nhắc sử dụng thảm thực vật bản địa trong cảnh quan. Các đặc điểm tiến hóa tự nhiên của cây tạo ra những tín hiệu thu hút các loài thụ phấn.
• Thúc đẩy tái chế chất dinh dưỡng thông qua ủ phân và cải thiện sức khỏe đất: ủ phân là một phương pháp sinh thái để xử lý chất thải sân vườn và được sử dụng để tăng cường chất dinh dưỡng cho đất. Thay vì vứt bỏ thức ăn thừa, vỏ hoa quả,…hãy ủ chúng và chúng ta sẽ có loại phân bón tuyệt vời cho cây trồng. Những khu vực "bừa bộn" không chỉ góp phần cải thiện sức khỏe đất mà còn cung cấp nơi làm tổ cho các loài thụ phấn và côn trùng có ích.
• Áp dụng Quản lý Dịch hại Tổng hợp (IPM): IPM là một phương pháp giải quyết các vấn đề về dịch hại bằng cách áp dụng kiến thức về dịch hại và cây trồng để ngăn ngừa thiệt hại cho cây trồng trước khi chúng trở thành vấn đề. IPM có nghĩa là ứng phó với các vấn đề về dịch hại bằng phương án hiệu quả nhất, ít rủi ro và ít độc hại nhất. IPM là một quy trình ra quyết định dựa trên khoa học, bao gồm giám sát và lập kế hoạch dài hạn. Bằng cách khắc phục các điều kiện dẫn đến vấn đề dịch hại và chỉ sử dụng thuốc trừ sâu được phê duyệt khi cần thiết, IPM mang lại khả năng kiểm soát hiệu quả hơn đồng thời giảm thiểu việc sử dụng thuốc trừ sâu. Bảo tồn các loài côn trùng có ích, bao gồm ong, côn trùng ăn thịt, ong bắp cày ký sinh và bướm là một phần thiết yếu của IPM.
Tham khảo:
https://www.worldwildlife.org/magazine/issues/spring-2023/articles/here-s-how-insects-help-keep-ecosystems-in-balance

Tác giả: LN