Epitonium scalare (Linnaeus, 1758): Ốc xoắn vách

Thứ sáu - 16/05/2025 13:13

“Wentletrap” từ tiếng Hà Lan Trung cổ wendeltrappe có nghĩa là cầu thang uốn lượn hoặc xoắn ốc, và "scalare" từ tiếng Latin scalae có nghĩa là thang hoặc dãy cầu thang. Lamarck đã gọi chiếc vỏ này là Scalaria pretiosa (từ tiếng Latin pretiosus, "quý giá") vì giá thành cao mà nó bán được, thực tế là nó đã làm như vậy.

Tên khoa học: Epitonium scalare (Linnaeus, 1758). Họ Epitoniidae.
Tên tiếng Anh: Wentletrap.

Tên tiếng Việt: Ốc xoắn vách (Một cái vỏ màu trắng giống như một chiếc kèn xoắn ốc), Precious Wentletrap
Đặc điểm nhận dạng: Vỏ màu trắng, thân xoắn và cuốn tròn, tách thành nhiều đoạn. Mỗi đoạn có 9 -10 vách ngăn. Rốn rộng, miệng tròn và nhẵn. Các vách ngăn nổi gờ cao hình phiến rất đặc trưng.
Sinh học, sinh thái: Sống ở đáy sâu, trên mặt đáy cát bùn có khi xuống sâu từ 20 - 30m. Loài động vật có vỏ này có hàm sắc nhọn và ăn hải quỳ và san hô, chúng lấy chất dinh dưỡng qua vòi của mình (https://fr.wikipedia.org/wiki/Epitonium_scalare)
Phân bố: Trong nước: Vịnh Hạ Long, Bái Tử Long, Khánh Hoà (Đại Lãnh), Côn Đảo. Thế giới: Thái Bình Dương, Nhật Bản, Trung Quốc, đảo FiJi, Ôxtrâylia.
Giá trị: Không có ý nghĩa kinh tế. Có ý nghĩa khoa học và sưu tập. Loài ít gặp.
Tình trạng: Đã được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam (1992). Có giá trị làm đồ mĩ nghệ. Bị săn bắt mạnh, mức độ suy giảm khoảng 20%. Mới chỉ tìm thấy ở Khánh Hoà, Côn đảo, vịnh Hạ Long và Bái Tử Long. Phân bố hẹp, số lượng có rất ít, tuy có được bảo vệ ở Vườn quốc gia Côn Đảo, nhưng do việc đánh bắt bằng lưới giã cào phát triển, nên dễ bị khai thác dẫn đến tuyệt chủng.
Phân hạng: VU A1 C1.
Biện pháp bảo vệ: Cấm khai thác bằng lưới giã cào ở khu vực có ốc phân bố.

Các vòng xoắn thanh lịch của wentletrap không chạm vào nhau khi chúng cuộn từ chóp đến lỗ mà được giữ cố định bằng một bộ xương sườn loe (costae) (các xương sườn nổi lên được gọi là costae. Costae là đặc điểm rất phổ biến trên vỏ của nhiều loài Epitonium). Những đường gân này là rìa của khe hở trước đây của nó, đánh dấu sự phát triển của lớp vỏ và bao bọc nó giống như các bậc thang của cầu thang xoắn ốc. Chính từ vẻ ngoài này mà những cái tên khoa học và phổ biến của nó bắt nguồn: “wentletrap” từ tiếng Hà Lan Trung cổ wendeltrappe có nghĩa là cầu thang uốn lượn hoặc xoắn ốc, và "scalare" từ tiếng Latin scalae có nghĩa là thang hoặc dãy cầu thang.

Ốc xoắn vách trên con tem Nhật Bản

Lamarck đã gọi chiếc vỏ này là Scalaria pretiosa (từ tiếng Latin pretiosus, "quý giá") vì giá thành cao mà nó bán được, thực tế là nó đã làm như vậy.
Hình ảnh thuộc dự án: Kích cỡ 45 mm.

Tác giả: Nghĩa Nguyễn Tuấn

Tags: trung cổ, có nghĩa, giá thành, thực tế

Bài viết xem nhiều