Đa dạng sinh học rừng quốc gia Yên Tử: Cây Bảy lá một hoa

Thứ bảy - 09/08/2025 00:12

Rừng ở Yên Tử có hệ sinh thái độc đáo, có tính đa dạng sinh học với nhiều loài thực vật quý hiếm. Hiện nay, hệ thực vật tại rừng quốc gia (RQG) Yên Tử đã ghi nhận được 987 loài thuộc 588 chi, 174 họ và của 5 ngành thực vật. Hệ thực vật RQG Yên Tử có giá trị bảo tồn cao với 68 loài, 37 họ được ghi nhận chiếm 6,89% số loài và 21,26% số họ thực vật toàn khu. Trong đó 20 loài có giá trị bảo tồn trên toàn thế giới (theo IUCN 2015), 45 loài được ghi nhận trong Sách Đỏ Việt Nam năm 2007, 12 loài trong Nghị định số 32/2006/NĐ của Chính Phủ và 19 loài có tên trong danh lục của Công ước CITES năm 2013. Rừng quốc gia Yên Tử là khu vực đặc biệt quan trọng do chứa đựng giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa, cảnh quan cũng như đa dạng sinh học. Các loài thực vật quý hiếm tại đây cần được bảo tồn và phát triển cho các thế hệ mai sau.
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 với mục tiêu giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản, hình thành phẩm chất và năng lực, chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Theo đó, các bộ sách giáo khoa cũng được thiết kế mang tính kết nối tri thức với cuộc sống, từ đó người thầy cũng phải tìm tòi đưa những kiến thức thực tế vào bài học, giúp học sinh có hiểu biết thực tế, tránh lý thuyết khô cứng, nâng cao được năng lực khoa học và giải quyết các vấn đề thực tiễn.

Chương trình Sinh học lớp 10 có chủ đề “Thông tin giữa các tế bào, chu kì tế bào và phân bào” (Bài 13: Chu kì tế bào và nguyên phân, sách Cánh Diều) có một nội dung thực tế đó là “Ung thư và cách phòng tránh”.
Ở phần vận dụng: “3. Nhiều người cho rằng ung thư là bệnh nan y nhưng khoa học phát triển đã mở ra nhiều biện pháp chữa trị hiệu quả. Em hãy tìm hiểu những biện pháp đó.” (Sách Cánh Diều, trang 85). Các biện pháp có thể là: Phẫu thuật cắt bỏ khối u; Chiếu xạ hoặc dùng hóa chất tiêu diệt các khối u; Dùng tế bào gốc để hỗ trợ quá trình điều trị khối u; Sử dụng liệu pháp miễn dịch tăng cường khả năng đề kháng cùng một số biện pháp khác,…
Thiên nhiên chứa đựng hầu như đáp ứng được hoàn toàn các nhu cầu từ cơ bản của con người như ăn, mặc, ở cho đến chữa trị, phòng bệnh, thể hiện vai trò và giá trị quan trọng của đa dạng sinh học. Chúng ta cùng tìm hiểu một loài thực vật quý hiếm thuộc rừng quốc gia Yên Tử, Quảng Ninh: Cây bảy lá một hoa (còn gọi là Củ rắn cắn, Thất diệp nhất chi hoa, Trọng lâu nhiều lá) có tên khoa học Paris polyphylla Sm., 1813.

Theo trang Danh lục đỏ Việt Nam: Thân rễ (củ) làm thuốc chữa thấp khớp và bệnh gout; còn được dùng chữa rắn cắn và hỗ trợ chữa ung thư.
Cho học sinh đọc đoạn văn bản sau:

Trong 15 năm qua, tại Việt Nam, số phụ nữ mắc bệnh ung thư vú đã vượt qua ung thư cổ tử cung; hiện trở thành loại bệnh thường gặp nhất ở nữ giới và sẽ tiếp tục tăng cao trong những năm tới. Chi phí điều trị các bệnh ung thư thường rất lớn và ít hiệu quả. Tác dụng phụ do thuốc điều trị ung thư mang lại khá nghiêm trọng. Do vậy, nghiên cứu cơ chế gây bệnh và tìm phương pháp điều trị hiệu quả, an toàn, ít tác dụng phụ đang vẫn luôn là mối quan tâm lớn của các nhà khoa học. Trong những năm gần đây, việc nghiên cứu và tìm ra các thuốc có nguồn gốc tự nhiên để điều trị và phối hợp điều trị các bệnh ung thư đang thu hút được sự quan tâm lớn của các nhà khoa học. Tuy nhiên, các nghiên cứu về khả năng điều trị ung thư của các cây thuốc Việt Nam còn rất hạn chế so với tiềm năng thực sự của nó. Mặc dù gần đây cũng có một số nghiên cứu tập trung về vấn đề này nhưng thực tế kết quả thu được còn khiêm tốn.
Bảy lá một hoa (Paris polyphylla Sm. var. chinensis (Franch.) Hara - PPC), được dân gian sử dụng trị viêm não nhiễm truyền, viêm mủ da, lao màng não, hen suyễn; còn dùng trị yết hầu, bạch hầu, trẻ em lên sởi có viêm phổi, quai bị, lòi dom. Nghiên cứu dược lý học cho thấy PPC có tác dụng chống ung thư, hạ sốt giảm đau, kháng vi sinh vật, cầm máu… Trong đó tác dụng nổi bật nhất và được quan tâm nhiều nhất là chống ung thư, đặc biệt là ung thư vú. Với mục tiêu phát triển một sản phẩm chăm sóc sức khỏe theo hướng hỗ trợ điều trị ung thư vú trong tương lai từ Bảy lá một hoa trồng ở Lào Cai, nhóm tác giả gồm Cơ quan chủ trì Viện dược liệu cùng phối hợp với Chủ nhiệm đề tài PGS.TS. Đỗ Thị Hà để thực hiện đề tài “Nghiên cứu cây Bảy lá một hoa (Paris polyphylla var. chinensis Smith.) theo hướng hỗ trợ điều trị ung thư vú”. Đề tài được thực hiện với các mục tiêu sau: Nghiên cứu phân lập một số hợp chất đặc trưng và thiết lập 2 chất chuẩn Dược Điển Việt Nam từ cây Bảy lá một hoa; Xây dựng quy trình chiết xuất và bào chế 1 kg cao khô định chuẩn; Đánh giá tác dụng chống ung thư vú của một số hợp chất tinh khiết phân lập được (in vitro) và của cao khô định chuẩn (in vitro và in vivo) và xác định độc tính cấp của cao khô định chuẩn; Xây dựng tiêu chuẩn cơ sở của dược liệu, cao khô định chuẩn và xác định độ ổn định của cao khô định chuẩn Bảy lá một hoa.
Bảy lá một hoa hay còn gọi là thất diệp nhất chi hoa, tảo hưu, cúa dô (H’Mông) thuộc họ Bảy lá một hoa (Trilliaceae); phân bố ở Trung Quốc, Ấn Độ, Nepal và Myanma. Ở Việt Nam, cây phân bố ở Mộc Châu (Sơn La), Đồng Văn (Hà Giang) và một số nơi khác.
Nghiên cứu về thành phần hóa học của Paris polyphylla (PP) cho thấy saponin là thành phần chính của loài này, ngoài ra còn có các nhóm chất khác như anthraquinon, flavonoid, sterol, polyacetylen và 1 số hợp chất phenolic.
Tác dụng được quan tâm gần đây nhất và được các nhà khoa học công bố trên các công trình uy tín về cây này và các loài thuộc chi Paris chính là tác dụng chống ung thư và kháng khối u (ung thư vú, gan, phổi, xương, máu, cổ tử cung, thực quản, dạ dày…). Ngoài ra, PP còn có một số tác dụng như chống oxy hóa, kháng nấm, virus, bảo vệ dạ dày, hạ sốt, giảm đau…

(Nguồn: https://www.vista.gov.vn/news/ket-qua-nghien-cuu-trien-khai/nghien-cuu-cay-bay-la-mot-hoa-paris-polyphylla-var-chinensis-smith-theo-huong-ho-tro-dieu-tri-ung-thu-vu-4551.html)
Trả lời câu hỏi:

Trong dân gian, cây 7 lá một hoa chủ yếu có tác dụng gì ?
Cây phân bố ở đâu ? Tại Việt Nam nó có ở những khu vực nào ?
Các nhà khoa học đang quan tâm đến vấn đề gì ?

Tham khảo
http://vnredlist.vast.vn/paris-polyphylla-sm-1813/#geographic-range
https://rp-digitalcollections.nypl.org/items/0d2faf00-c6bb-012f-a1eb-3c075448cc4b?canvasIndex=0
Phan Thanh Lâm, Nguyễn Thị Tuyến, Hoàng Văn Sâm, 2016. ĐA DẠNG THẢM THỰC VẬT RỪNG QUỐC GIA YÊN TỬ, TỈNH QUẢNG NINH
Đinh Văn Hải, Lê Đình Phương, Phùng Văn Phê, Hoàng Văn Sâm, 2020. ĐẶC ĐIỂM PHÂN BỐ CỦA LOÀI BẢY LÁ MỘT HOA (Paris polyphylla Smith) TẠI KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN PÙ LUÔNG, TỈNH THANH HÓA

Tác giả: Nghĩa Nguyễn Tuấn

Bài viết xem nhiều