Báo cáo đa dạng sinh học: 5 loài nấm dại

Thứ ba - 15/07/2025 12:07

Trong tháng 5, 6, 7/2025, nhóm học sinh đã tiến hành tìm hiểu đa dạng sinh học về các loài động, thực vật, nấm,… trong khuôn viên trường THPT chuyên Hạ Long. Đây là một hoạt động thực tế, và kết quả thu được có khá nhiều bất ngờ thú vị, góp phần tạo hiểu biết về đa dạng sinh học ngay trong khuôn viên trường, nơi có nhiều “bạn nhỏ” cùng đang sinh sống, tạo nên bức tranh đa dạng sinh học ý nghĩa.

Nấm thuộc giới Nấm (Fungi), bao gồm cả nấm men, nấm mốc và nấm mốc phấn trắng. Trong vương quốc nhân thực của riêng mình, nấm xuất hiện hầu như khắp nơi với số lượng rất lớn—trong đất và không khí , trong hồ, sông và biển, trên và trong thực vật và động vật, trong thực phẩm và quần áo, và trong cơ thể con người, động vật, thực vật. Mặc dù từng được coi là một phần của giới thực vật, nấm hiện nay được công nhận là một loài riêng biệt do các đặc điểm cấu trúc và sinh lý độc đáo, chẳng hạn như không có diệp lục, và mô mạch, sống kí sinh bằng cách hấp thụ và phân hủy chất hữu cơ và giải phóng cacbon, oxy, nitơ và phốt pho vào đất và khí quyển. Chúng đóng vai trò quan trọng trong tự nhiên bằng cách phân hủy và tái chế chất dinh dưỡng từ thực vật chết, và một số loại nấm hình thành mối quan hệ cộng sinh với thực vật và động vật. Nấm có thành tế bào chứa kitin, tương tự như bộ xương ngoài của côn trùng và nhện, và có thể bao gồm từ nấm men đơn bào đến nấm mốc đa bào với cấu trúc hình thành bào tử chuyên biệt.

Thuật ngữ “fungus” thực chất là từ tiếng Latin có nghĩa là nấm.

Trên thế giới có khoảng 144.000 loài nấm đã được xác định và mô tả, nhưng các nhà nấm học ước tính rằng có thể có từ 2,2 triệu đến 3,8 triệu loài.
Ở Việt Nam số lượng loài nấm ước gấp 6 lần số loài thực vật bậc cao tương ứng với 72000 loài. Điều đó có nghĩa là hơn 90% số loài nấm có thể có của Việt Nam còn chưa được định loài và nêu tên trong danh lục.
Mặc dù có những điểm tương đồng rõ rệt về mặt hình thái, nhưng việc phân biệt giữa nấm độc và nấm không độc thường dựa trên kiến thức và quan sát liên quan đến kinh nghiệm.

Nhóm học sinh tìm hiểu đa dạng sinh học trong khuôn viên trường THPT chuyên Hạ Long

1. Có thể là loài nấm Amanita virosa, tên tiếng Anh là Destroying Angel (Thiên thần hủy diệt)
Amanita virosa là một loài nấm thuộc chi Amanita trong họ Amanitaceae. Loài này sống cộng sinh và được tìm thấy trên bãi cỏ trong khuôn viên trườn THPT chuyên Hạ Long, vào mùa hè. Amanita virosa có độc tính cao và là nguyên nhân gây ra các vụ ngộ độc nấm nghiêm trọng do chứa độc tố Amanitin (Amatoxin), gây suy gan, suy thận, có thể dẫn đến tử vong. Thường mọc đơn lẻ hoặc từng cụm ở những mô đất cao hay trong rừng, trên bãi cỏ.

Quả thể non hình cầu màu trắng, có thể bị nhầm lẫn với nấm non, mũ trắng, ăn được (loài Agaricus), cho thấy sự nguy hiểm của việc hái quả non làm thức ăn.

Giai đoạn trưởng thành

2. Có thể là nấm Leucocoprinus birnbaumii thuộc họ Agaricaceae
Mũ nấm rộng 2,0-5,0 cm, hình nón tù đến hình chuông, hình nón rộng khi trưởng thành, mép mũ lúc đầu cong vào trong, sau đó cong ra ngoài, phẳng, có vân rõ; bề mặt ít nhiều nhẵn ở phần đĩa, phần còn lại có vảy hoặc lông tơ phủ kín; màu vàng tươi đến vàng huỳnh quang, nhanh chóng chuyển sang màu vàng xỉn, vàng nhạt;

Quả thể non màu vàng. Chúng xuất hiện nhanh chóng sau vài đợt mưa mùa hè, mọc trên thân (phần mục) của cây Sưa (Trắc thối), có tên khoa học Dalbergia Tonkinensis Prain. Chúng cũng nhanh chóng lụi tàn chưa kịp phát triển hết khi nắng gắt kéo dài trở lại. Điều đó cho thấy môi trường ẩm ướt có vai trò quan trọng trong sinh trưởng, phát triển và sinh sản của loài nấm này.

Sinh trưởng trên cây Dalbergia Tonkinensis Prain trong khuôn viên trường THPT chuyên Hạ Long.
3. Có thể là nấm Omphalotus olivascens thuộc họ Omphalotaceae

Nấm kí sinh trên vỏ cây trong khuôn viên trường THPT chuyên Hạ Long

Một số loài Omphalotus có đặc tính phát quang sinh học tương tự xuất hiện trên toàn thế giới, tất cả đều được cho là có độc.
4. Có thể là nấm Coprinellus disseminatus thuộc họ Psathyrellaceae

Nấm mọc trong hốc cây mít (Tên khoa học Artocarpus heterophyllus Lam.) trong khuôn viên trường THPT chuyên Hạ Long

Cận cảnh thể nấm trong hốc cây mít

Mặc dù được coi là ăn được, nhưng nấm này không có giá trị ẩm thực cao do kích thước nhỏ và kết cấu mỏng manh.
5. Có thể là nấm Schizophyllum commune thuộc chi Schizophyllum