Cách gắn thẻ bướm Chúa di cư (Danaus plexippus)

Thứ tư - 23/07/2025 05:38

Ngày nay, câu chuyện về cuộc di cư ngoạn mục của Bướm Chúa đến Mexico được kể lại và giảng dạy rộng rãi trong các lớp học trên khắp Bắc Mỹ. Người ta gần như có thể coi đây là kiến thức phổ biến ngày nay, nhưng thực ra cách đây không lâu, không ai biết Bướm Chúa biến mất để trú đông ở đâu.

Hầu hết các loài côn trùng bản địa của chúng ta đều trú đông trong một giai đoạn thuận tiện trong vòng đời của chúng để chúng đi vào trạng thái ngủ đông (tương tự như ngủ đông): thường là giai đoạn trứng hoặc nhộng (kén), đôi khi là giai đoạn ấu trùng (sâu bướm), thậm chí đôi khi là giai đoạn trưởng thành. Nhưng Bướm Chúa không trú đông ở bất kỳ giai đoạn nào. Cho đến tận 45 năm trước, không ai biết Bướm Chúa đã đi đâu.
Nhờ trí tò mò và những nỗ lực không mệt mỏi của Tiến sĩ Urqhart và vợ, họ đã khám phá ra bí mật của Bướm Chúa bằng cách gắn thẻ lên cánh bướm. Ban đầu, đó chỉ là một mảnh giấy nhỏ với một mật mã đơn giản. Mọi người được yêu cầu quan sát những con bướm vua được gắn thẻ này và báo cáo địa điểm và thời gian họ nhìn thấy chúng. Sau nhiều năm nghiên cứu, cuối cùng một con bướm vua được gắn thẻ đã được tìm thấy ở dãy núi Sierra Madre, cao 10.000 feet (khoảng 3048 m) so với mực nước biển, trong rừng linh sam Oyamel của Mexico.

Gắn thẻ để nghiên cứu di cư của bướm chúa

Ngày nay, mọi người vẫn gắn thẻ bướm vua, và việc này không chỉ được thực hiện bởi các nhà khoa học chuyên nghiệp. Bất kỳ ai cũng có thể tham gia bằng cách mua thẻ và điền vào bảng dữ liệu từ nhóm nghiên cứu “MonarchWatch” và gắn thẻ bướm trong sân nhà mình. Nghiên cứu khoa học công dân (citizen science) này vẫn là một trong những cách chính mà chúng ta đang tìm hiểu về đường di cư của bướm vua và các yếu tố ảnh hưởng đến số lượng quần thể của chúng. Đây là một cách thú vị, bổ ích và ý nghĩa để tìm hiểu thêm về loài động vật tuyệt vời này, bướm vua, cũng như đóng góp vào các nghiên cứu khoa học giá trị.
Bướm chúa thực hiện một hiện tượng di cư kỳ diệu. Chúng di chuyển từ 1.900 đến 4.500 km hoặc hơn từ vùng đông bắc Hoa Kỳ và đông nam Canada đến các khu rừng núi ở miền trung Mexico, nơi chúng tìm thấy điều kiện khí hậu thích hợp để ngủ đông từ đầu tháng 11 đến giữa tháng 3. Bướm chúa được các nhà khoa học gọi là Danaus plexippus , trong tiếng Hy Lạp có nghĩa đen là “biến hình trong trạng thái buồn ngủ”. Cái tên gợi lên khả năng ngủ đông và biến thái của loài này. Bướm chúa trưởng thành sở hữu hai cặp cánh màu đỏ cam rực rỡ, với các đường gân đen và đốm trắng dọc theo mép cánh. Con đực, với các chấm đen đặc trưng dọc theo đường gân cánh, có kích thước lớn hơn con cái một chút. Mỗi con bướm trưởng thành chỉ sống được khoảng bốn đến năm tuần.
Cây bông tai là loài cây duy nhất mà bướm vua đẻ trứng và là nguồn thức ăn duy nhất cho sâu bướm con. Tuy nhiên, quy hoạch đô thị và mở rộng nông nghiệp đã san phẳng và cày xới hàng triệu mẫu Anh bông tai. Trồng đúng loài bông tai trong một khu vực nhất định có thể giúp những loài bướm tuyệt vời này và các loài thụ phấn khác phát triển mạnh. (Theo https://www.worldwildlife.org/species/monarch-butterfly)
Ở bất kỳ giai đoạn nào của vòng đời, Bướm Vua không thể sống sót trong điều kiện nhiệt độ mùa đông thấp, vì vậy khi trời trở lạnh, chúng bắt đầu tụ tập thành đàn lớn và bay về phương Nam.
Nhưng chỉ có thế hệ Bướm Vua cuối cùng vào mùa hè mới di cư. Các thế hệ bình thường chỉ sống tối đa 10 ngày, trên thực tế, thế hệ di cư cuối cùng, như đã được báo cáo, sống trong 6 tháng, điều này cho phép chúng thực hiện một hành trình dài như vậy. Những đàn bướm vua di cư khổng lồ này chỉ bay vào ban ngày, và vào ban đêm, chúng thường nghỉ ngơi trên cây, và thường là theo đàn lớn.
Các nghiên cứu hiện đang được tiến hành để tìm hiểu điều gì thúc đẩy chúng đến đích. Người ta đã biết từ nhiều năm nay rằng chúng tìm đường trên hành trình bằng cách men theo các con sông, và có một số ít con sông dọc theo đường di cư của chúng.
Tuy nhiên, nghiên cứu mới chỉ ra Chúng cũng có thể coi mặt trời như một công cụ hỗ trợ định hướng. Trong thời gian này, chúng có thể kiếm ăn, chủ yếu từ một loại hoa gọi là “bông tai”, nhưng chúng không thể sinh sản trong giai đoạn này.