Báo cáo đa dạng sinh học: Kỷ Jura qua đi, Nhông hàng rào ở lại

Thứ năm - 17/07/2025 06:22

Trong tháng 5 và 6/2025, nhóm học sinh đã tiến hành tìm hiểu đa dạng sinh học về các loài động, thực vật, nấm,… trong khuôn viên trường THPT chuyên Hạ Long. Đây là một hoạt động thực tế, và kết quả thu được có khá nhiều bất ngờ thú vị, góp phần tạo hiểu biết về môi trường học tập có nhiều “các bạn nhỏ”, tạo nên bức tranh đa dạng sinh học ý nghĩa.

Thằn lằn bóng (Scincdidae) và Nhông (Agamidae) là hai họ lớn trong lớp Bò sát (Reptilia) lần lượt với 1727 và 548 loài được ghi nhận trên toàn thế giới. Ở Việt Nam, hiện nay Thằn lằn bóng có 65 loài và Nhông có 37 loài, phân bố khắp cả nước.

Tên tiếng việt: Nhông hàng rào (Thằn lằn thay đổi-Changeable lizard)

Phân loại:
Giới (Kingdom): Động vật (Animalia)
Ngành (Phylum): Động vật có dây sống (Chordata)
Lớp (Class): Bò sát (Reptilia)
Bộ (Order): Bò sát có vảy (Squamata)
Phân bộ (Suborder): Lacertilia
Họ (Family): Họ Nhông (Agamidae)
Chi (genus): Calotes
Loài (Species): Calotes versicolor (Daudin, 1802)

Mô tả: Chiều dài thân: 78 - 83 mm, chiều dài đuôi: 120 - 259 mm. Tổng chiều dài có thể lên tới 400 mm. Cơ thể chắc khỏe với vảy nhỏ, gồ ghề (có gờ). Đầu dài hơn rộng; bề ngang và chiều cao đầu có kích thước tương đương. Mắt có mí động, mi mắt trên phủ nhiều vảy nhỏ. Không có gai trên ổ mắt. Màng nhĩ nông và lộ rõ, có 2 gai riêng biệt phía trên màng nhĩ, cao không quá 2 mm. Hàng gai gáy, mào gai cổ dài, nối với hàng gai dọc sống lưng ngắn dần về phía sau dọc theo cơ thể.
Có hai gai phía trên lỗ tai. Nó có các vệt đen tỏa ra từ mắt. Nhìn chung có màu nâu đến vàng lục.
Con đực trưởng thành to lớn hơn với đôi má sưng phồng. Trong mùa sinh sản, con đực có đầu màu cam với một đốm đen trên má. Chúng phô diễn sức mạnh với con cái và đối thủ bằng cách chống đẩy và lắc đầu.
Môi trường sống và thức ăn: hoạt động vào ban ngày và sống trên cây, được tìm thấy trong bụi rậm và cây cối. Nó ăn côn trùng và cả thằn lằn nhỏ. Bị rắn và chim ăn
Sinh học, sinh thái: Chúng là loài thường được thấy ở các công viên, vườn cây, khu đất trồng trọt, đất hoang và trong rừng, nơi đây nó sống giữa các tầng cây thấp rậm lá và cỏ. Con đực trưởng thành thường xuất hiện ở hàng rào và các nơi dễ thấy khác.
Thức ăn chủ yếu là các loại côn trùng khác nhau, các động vật nhỏ khác và cả thằn lằn nhỏ. Trong điều kiện nuôi nhốt, chúng ăn dế, ve sầu, châu chấu và bọ cánh cứng. Chúng sẽ liếm láp nước bắn lên lá.
Trong quá trình tán tỉnh, con đực chuyển túi cổ họng mở rộng sang màu đỏ đen, đầu và thân trước chuyển sang màu đỏ thẫm. Biểu hiện cũng bao gồm việc con đực lắc đầu. Nó có thể cắn con cái trong quá trình giao phối, nhưng không gây thương tích. Vào đầu mùa mưa, con cái dùng chi trước đào một lỗ trong đất, đẻ 4 -12 trứng và lấp lại rồi xóa hết mọi dấu vết. Trứng có kích thước 14 x 8mm; nhông con nở sau năm đến bảy tuần, dài 7cm (kể cả đuôi); chúng trưởng thành trong vòng một năm.
Hành vi: Có thể thay đổi màu sắc cơ thể ở một mức độ nhất định. Có khả năng xoay từng mắt một cách độc lập. Khi bị tiếp cận, thường sẽ nheo mắt nhìn kẻ xâm nhập và cuối cùng chạy vội lên cây hoặc vào bụi rậm.
Phân bố: Việt Nam: Chúng hầu như phân bố trên hầu hết các tỉnh ở nước ta.
Thế giới: Loài này phân bố rộng khắp từ Srilanka, Ấn Độ và hầu hết Đông Nam châu Á qua phía Nam Trung Quốc bao gồm Hải Nam; Nó không được ghi nhận ở phía Nam Mã Lai và gần đây được ghi nhận ở Singapore.
Thông tin thú vị: Công chúng thường cho rằng bò sát và lưỡng cư “bí ẩn” hơn các loài động vật khác, và điều này có thể được phản ánh qua tên gọi thông thường của chúng. Thằn lằn vườn phương Đông được gọi là “Kẻ hút máu” ở nhiều nơi, một cái tên gây ra những nỗi sợ hãi không đáng có. Rõ ràng, Thằn lằn vườn phương Đông là loài ăn côn trùng và không hút máu bất cứ thứ gì, đặc biệt là con người. Người ta cho rằng cái tên “Kẻ hút máu” (Bloodsucker) hay “thằn lằn hút máu” (Blood-sucking lizards) có thể bắt nguồn từ phần đầu và cổ họng màu đỏ mà thằn lằn vườn đực thường phô bày trong mùa sinh sản, mặc dù tất nhiên, chúng không làm gì cả (For this reason, they are sometimes called 'Blood-sucking lizards', though of course, they do nothing of the sort).

Quan sát: Khuôn viên trường THPT chuyên Hạ Long của nhóm học sinh.