Đa dạng sinh học

Chim choắt mỏ cong có chiều dài cơ thể từ 36 đến 41cm, sải cánh dài 77 đến 88cm, nặng tối đa 360g. Loài chim này nổi bật với chiếc mỏ dài và hơi cong. Chính đặc điểm này đã giúp tạo nên tên gọi cho chim choắt mỏ cong. Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) tuyên bố Chim choắt mỏ cong (Numenius tenuirostris) đã tuyệt chủng, đánh dấu loài chim di cư đầu tiên hoàn toàn biến mất trên trái đất dù từng phân bố rộng khắp châu Âu, Bắc Phi và Tây Á.

Quan sát và tìm hiểu thiên nhiên quanh ta có thể tạo nguồn cảm hứng cho mỗi chúng ta, đó là vẻ đẹp của các loài thực vật kéo theo các loài động vật như chim, côn trùng,..Cho dù bạn chọn tên gọi thông thường, tên khoa học hay tên truyền thống của thực vật và động vật hoang dã, điều này có thể giúp bạn đến gần hơn với thiên nhiên xung quanh.

Không phải loài ăn thịt nào cũng có răng… Khi nghe đến từ động vật ăn thịt, bạn nghĩ đến điều gì? Hổ và gấu Bắc Cực ư? À, không phải tất cả các loài ăn thịt đều to lớn như vậy, hay giống động vật có vú như vậy. Cũng có rất nhiều loài thực vật ăn thịt động vật! Trong khi các loài động vật ăn thịt thường săn bắt hoặc tìm kiếm thức ăn, thì các loài cây ăn thịt lại có khả năng di chuyển hạn chế nên phải sử dụng các chiến lược khác. Thay vì phải tự tìm kiếm thức ăn, chúng chờ đợi thức ăn đến, có thể dụ bằng mùi hương ngọt ngào hoặc mật hoa, và rồi… một cái bẫy chết người đang chờ sẵn. Những cái bẫy này có nhiều loại khác nhau, từ những chiếc lá "răng cưa" kêu răng rắc của cây bắt ruồi Venus đến loại keo siro của cây bắt ruồi. Ở Việt Nam đã xác định các loài cây ăn thịt thuộc 3 họ Nắp ấm (Nepenthaceae), Gọng vó (Droseraceae) và Nhĩ cán (Utriculariaceae).

Ong bắp cày đã xuất hiện từ trước cả thời khủng long và là một trong những nhóm côn trùng lớn nhất thế giới. Hơn 150.000 loài đã được xác định, và mặc dù loài côn trùng đen vàng với vòng eo thon gọn có thể là loài quen thuộc nhất, nhưng hầu hết ong bắp cày đều là loài ký sinh nhỏ bé, sử dụng côn trùng khác làm thức ăn. Mặc dù nhỏ bé nhưng chúng được mệnh danh là một trong Bảy anh hùng thụ phấn (Seven insect heroes of pollination), có vai trò quan trọng khi cung cấp các dịch vụ hệ sinh thái, mang tới những lợi ích to lớn cho môi trường, nền kinh tế, sức khỏe con người và xã hội.

Sự sống thật kỳ diệu: không có gì là vô dụng, mọi thứ đều thiết yếu. Tuy nhiên, nó đang bị đe dọa bởi sự thiếu hiểu biết của chúng ta. Chúng ta cùng tìm hiểu về pheromone, một chất có vai trò giải phóng các hợp chất hóa học ra bên ngoài cơ thể, nội dung có trong chương trình Sinh học lớp 11.

Hút mật họng đen (tên khoa học Cinnyris asiaticus) là một loài chim trong họ Nectariniidae. Trong chuyến công tác tại xã Đầm Hà, Quảng Ninh, phát hiện loài chim, căn cứ vào các đặc điểm hình thái, cách thức làm tổ, có thể là chim hút mật tía.

Quan sát thiên nhiên, ta có thể bắt gặp những khoảnh khắc “riêng tư” của động vật, từ dưới nước, trên cạn cho đến những “cú bay đôi” như hình với bóng “tuy hai mà một”.

Bạn có thể biết côn trùng ăn như thế nào bằng cách quan sát phần miệng của chúng. Bằng cách quan sát hình dạng và cách thức hoạt động của phần miệng, có thể phân biệt côn trùng nhai với côn trùng hút hoặc hỗn hợp. Điều đó cho thấy sự đa dạng trong kiểu lấy thức ăn một cách “tối ưu” trong môi trường sống. Ở một số loài, côn trùng trưởng thành thậm chí không có phần miệng hoạt động.

Chương trình Sinh học 11 đề cập nội dung về Sinh học cơ thể. Trong đó, nội dung “Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở sinh vật” được coi là tiền đề quan trọng để sinh vật thực hiện tốt các chức năng sống như Sinh trưởng, phát triển, sinh sản, cảm ứng vận động. Tìm hiểu động vật thực hiện quá trình dinh dưỡng và tiêu hóa là một nội dung thú vị, vì bằng quan sát đầu của các loài côn trùng, chúng ta có thể thấy được chúng có rất nhiều kiểu lấy thức ăn như cắt, nhai, đâm, mút, ngửi và nếm thức ăn.

Khi giảng dạy về đa dạng sinh học, có rất nhiều ví dụ trong các tác phẩm văn, thơ, bài hát,… có thể áp dụng để khởi động bài học một cách sinh động, lôi cuốn. Chẳng hạn với truyện “Người tù được tha” của Vũ Trọng Phụng – Người đã gây nhiều “Giông tố” trên văn đàn vào đầu thế kỉ 20. Người tù trong truyện, một viên chức “làm cho Tây”, có học, có cuộc sống ổn định, đã vì lòng yêu nước dấn thân vào một hội kín. Việc vỡ lở, anh bị tù, đày ra Côn Đảo. Gần mãn hạn, anh được giao cho việc thu nhặt trứng vích, trứng rùa – hồi đó còn đầy trên các đảo – cùng với một người bạn. Nhà văn cho chúng ta thấy tập tính di chuyển, đẻ trứng của loài vích và sự khổ cực của con người – địa ngục trần gian khi ấy. Với bài hát “Tháng Ba Tây Nguyên” chúng ta cảm nhận thấy vẻ đẹp thiên nhiên với nhiều loài muông thú cùng chung sống. Đa dạng sinh học còn thể hiện tập tính mỗi loài động vật rất khác nhau, và đi săn thì phải am hiểu về phản ứng của động vật, cách mà “động vật phản ứng” trong những trường hợp nguy hiểm. Ví dụ năm 2019, theo CNN,  thợ săn tên là Thomas Alexander (66 tuổi) ở thành phố Yellville, bang Arkansas, Mỹ đã bắn con hươu và sau đó bị chính con hươu đó húc chết. Một triệu phú 52 tuổi người Mỹ, ông Asher Watkins đã bị con trâu rừng nặng 1,3 tấn húc tử vong, trong khi ông đang tham gia chuyến đi săn động vật hoang dã tại châu Phi. Dù trâu rừng châu Phi là loài ăn cỏ, chúng lại được xem là loài động vật gây nguy hiểm nhất cho các thợ săn, thậm chí còn nguy hiểm hơn cả sư tử hay cá sấu. Người dân địa phương đặt cho loài trâu rừng châu Phi biệt danh “cái chết đen” vì trung bình mỗi năm, loài động vật này khiến khoảng 200 người thiệt mạng. Theo nhà văn Ernest Hemingway, người đoạt giải Nobel Văn học năm 1954, với rất nhiều tác phẩm nổi tiếng thế giới như Mặt trời vẫn mọc, Giã từ vũ khí, Ông già và biển cả,…Trong truyện ngắn “Cuộc đời hạnh phúc ngắn ngủi của Francis Macomber” có mô tả cảnh đi săn sư tử và trâu rừng. Khi một con thú bị bắn, nó sẽ lẩn trốn, nằm im và “Cả cơ thể nó, sự khó chịu, nỗi đau đớn, lòng căm thù cùng với tất cả sức mạnh còn lại đều dồn căng trong sự tập trung cao độ cho cú nhảy vồ”, điều này có thể gây nguy hiểm thậm chí mất mạng cho kẻ đi săn.Lưu ý một điều là việc bắt trứng vích hay săn bắn trước đây thì nay bị cấm để bảo vệ sự đa dạng sinh học.

Động vật chân khớp được biết đến với sự phân chia cơ thể theo chức năng và sự hiện diện của các phần phụ có khớp nối. Ngành này bao gồm các sinh vật như côn trùng và giáp xác.

Đa dạng sinh học là tổng thể biến đổi giữa tất cả các sinh vật sống và có thể được đo lường để giúp xác định các loài cần được hỗ trợ. Các mối đe dọa đối với đa dạng sinh học có tác động tiêu cực đến hệ sinh thái. Những giá trị mà đa dạng sinh học mang lại cho con người vô cùng to lớn. Hãy trắc nghiệm kiến thức của bạn qua những câu hỏi dưới đây nhé.

Du khách đến Vịnh Hạ Long thường chỉ chú ý đến phong cảnh đẹp nối tiếng mà bỏ qua thảm thực vật ở đây, một màn xanh ngát phủ khắp các đỉnh núi cheo leo, các vách đá và vách hang trên các đáo mà từ xa có thể quan sát được. Vì vậy, sự phong phú và tuyệt diệu của các loài thực vật của Hạ Long vẫn còn là tấm màn bí mật đối với rất nhiều người. Trên thực tế, các hòn đảo ở đây là nơi trú ngụ của rất nhiều loài thực vật, bao gồm cả những loài quí hiếm, đặc hữu và tuyệt đẹp. Những loài này có mặt ở tất cả các vách hang, ở bất kỳ nơi nào mà bộ rễ của chúng có thể chạm tới được. Sự đa dạng và phong phú về các loài, các hình dáng khác nhau và sự thích nghi của chúng chứng tỏ rằng hệ thực vật ở đây, như các nhà khoa học nói, là “đa dạng sinh học”. Điều này tạo cho Vịnh Hạ Long, Di sản Thế giới, một tầm quan trọng hơn rất nhiều.

Du khách đến Vịnh Hạ Long thường chỉ chú ý đến phong cảnh đẹp nối tiếng mà bỏ qua thảm thực vật ở đây, một màn xanh ngát phủ khắp các đỉnh núi cheo leo, các vách đá và vách hang trên các đáo mà từ xa có thể quan sát được. Vì vậy, sự phong phú và tuyệt diệu của các loài thực vật của Hạ Long vẫn còn là tấm màn bí mật đối với rất nhiều người. Trên thực tế, các hòn đảo ở đây là nơi trú ngụ của rất nhiều loài thực vật, bao gồm cả những loài quí hiếm, đặc hữu và tuyệt đẹp. Những loài này có mặt ở tất cả các vách hang, ở bất kỳ nơi nào mà bộ rễ của chúng có thể chạm tới được. Sự đa dạng và phong phú về các loài, các hình dáng khác nhau và sự thích nghi của chúng chứng tỏ rằng hệ thực vật ở đây, như các nhà khoa học nói, là “đa dạng sinh học”. Điều này tạo cho Vịnh Hạ Long, Di sản Thế giới, một tầm quan trọng hơn rất nhiều.

Cây Đâng (Đước vòi) - STILT-ROOTED MANGROVEDu khách đến Vịnh Hạ Long thường chỉ chú ý đến phong cảnh đẹp nối tiếng mà bỏ qua thảm thực vật ở đây, một màn xanh ngát phủ khắp các đỉnh núi cheo leo, các vách đá và vách hang trên các đáo mà từ xa có thể quan sát được. Vì vậy, sự phong phú và tuyệt diệu của các loài thực vật của Hạ Long vẫn còn là tấm màn bí mật đối với rất nhiều người. Trên thực tế, các hòn đảo ở đây là nơi trú ngụ của rất nhiều loài thực vật, bao gồm cả những loài quí hiếm, đặc hữu và tuyệt đẹp. Những loài này có mặt ở tất cả các vách hang, ở bất kỳ nơi nào mà bộ rễ của chúng có thể chạm tới được. Sự đa dạng và phong phú về các loài, các hình dáng khác nhau và sự thích nghi của chúng chứng tỏ rằng hệ thực vật ở đây, như các nhà khoa học nói, là “đa dạng sinh học”. Điều này tạo cho Vịnh Hạ Long, Di sản Thế giới, một tầm quan trọng hơn rất nhiều.

Ngày nay, câu chuyện về cuộc di cư ngoạn mục của Bướm Chúa đến Mexico được kể lại và giảng dạy rộng rãi trong các lớp học trên khắp Bắc Mỹ. Người ta gần như có thể coi đây là kiến thức phổ biến ngày nay, nhưng thực ra cách đây không lâu, không ai biết Bướm Chúa biến mất để trú đông ở đâu.

Lịch sử tiến hóa lâu dài của chúng là một câu chuyện thành công thực sự. Không có gì ngạc nhiên khi chúng đã sống sót qua nhiều cuộc tuyệt chủng. Sau hành trình dài như vậy mà không gặp sự cố, liệu rùa biển có thể sống sót trước kẻ thù chính của chúng: con người ?

Thiên nhiên đã ban tặng cho vùng đất Quảng Ninh Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, chứa đựng đa dạng sinh học với những loài hải sản cá, tôm với hương vị riêng đặc trưng của vùng biển Đông Bắc. Xin giới thiệu một số đặc sản của vùng để mọi người có thể thưởng thức khi đến với cảnh đẹp và con người mến khách của Hạ Long.

Quảng Ninh không chỉ tự hào với hình ảnh vùng than giàu có và vẻ diễm lệ của Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, nơi đây còn nổi tiếng bởi những loài hải sản cá, tôm với hương vị riêng đặc trưng của vùng biển Đông Bắc. Xin giới thiệu một số đặc sản của vùng để mọi người có thể thưởng thức khi đến với cảnh đẹp và con người mến khách của Hạ Long.

Con người tương tác với hệ sinh thái đại dương. Chúng ta sử dụng đại dương để vận chuyển, thu hoạch thực phẩm và khoáng sản, và giải trí. Và vì tất cả nước cuối cùng đều chảy ra đại dương, nên những việc chúng ta làm trên đất liền cũng ảnh hưởng đến đại dương. Một số tương tác của chúng ta với hệ sinh thái đại dương có thể gây hại. Các loài động vật ven biển như cá, tôm, cua,…và môi trường sống như các vũng thủy triều có khả năng bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm, phá hủy môi trường sống, giao thông bằng thuyền đông đúc và biến đổi khí hậu toàn cầu.

Các đại diện của ngành Chân khớp gặp ở khắp nơi trên hành tinh: dưới nước hay trên cạn, ở ao hồ, sông hay ở biển khơi, ở trong lòng đất hay trên không trung, ở sa mạc hay vùng cực. Chúng sống tự do hay kí sinh trong cơ thể động vật và thực vật.

Với một chút tò mờ, một chút thời gian, và may mắn, chúng ta có thể quan sát và ghi lại hình ảnh một số loài côn trùng quanh ta để thấy được vẻ đẹp của thiên nhiên qua hình ảnh đối xứng, đẹp của một loài bướm.

Ergaea walshi, một loài chân bụng có vỏ phẳng rõ rệt, thường sống bên trong vỏ ốc rỗng có cua ẩn sĩ cư trú. Chúng cũng có thể sống kí sinh trên vỏ các loài hai mảnh khác như vỏ bàn mai.

Phân loại học của “ốc sâu” dạng cuộn thuộc họ chân bụng biển Vermetidae, Siliquariidae và Turritellidae thường bị nhầm lẫn và các loài danh nghĩa của chúng thường bị trộn lẫn (trong tài liệu cũng như trong các bộ sưu tập mẫu vật điển hình) với các thành viên của giun nhiều tơ xây ống có bề ngoài tương tự hoặc các thành viên của các nhóm động vật thân mềm không liên quan. Chúng là loài động vật chân bụng sống trong ống, không cuống, thường bị nhầm lẫn với giun. Chúng săn mồi bằng cách sử dụng những sợi chất nhầy dài dính mà chúng có thể nhét vào vỏ hình ống của mình để tiêu thụ sinh vật phù du bám vào đó. Sự bồi tụ đá vôi mà chúng tạo ra đôi khi tạo ra những tấm lớn, được gọi là “vỉa hè vermet” (trottoirs à vermets).